Shkenca është gjithmonë në zhvillim. Gjërat që dukeshin krejtësisht joreale 20 vjet më parë në mjekësi dhe teknologji tani janë pjesë e jetës së përditshme.
Megjithatë, ka ende disa pyetje që shkenca nuk mund t’u japë asnjë përgjigje.
Për shembull, si filloi jeta në fillim, çfarë ndodhi para Big Bengut, si ta shpjegojmë kur shohim një fantazmë dhe si ta mësoni një kompjuter për të kuptuar 100% të fjalës njerëzore.
![](https://albaniannews.net/wp-content/uploads/2024/05/holiday-300x250-1.png")
Si filloi jeta në Tokë?
Ka shumë teori që përpiqen t’i përgjigjen kësaj pyetjeje, por edhe njerëzit që kanë të njëjtin koncept për jetën nuk mund të pajtohen gjithmonë.
Për shembull, njerëzit që mbështesin idenë e supës primordiale (kjo nuk është një fjalë gatimi, është një term i vërtetë) mendojnë se vetë Toka formoi molekula komplekse që çuan në shfaqjen e jetës.
Por njerëzit që besojnë këtë teori nuk kanë të njëjtin mendim se ku ka ndodhur procesi më i rëndësishëm: në krateret vullkanike, nën akull apo në tokë?
Ka shumë mendime, por nuk e qartësojnë më shumë përgjigjen.
![](https://albaniannews.net/wp-content/uploads/2024/05/Walone.jpg")
Si funksionon efekti Placebo?
Një qetësuese është diçka që nuk ka ndonjë efekt evident terapeutik (si për shembull, uji). Fenomeni kur njerëzit fillojnë të ndihen më mirë pas marrjes së një pseudo-ilaçi quhet efekti placebo.
Ka disa teori për mënyrën se si funksionon. Disa njerëz besojnë se vetëdija njerëzore bën diçka në mënyrë që trupi të shërohet sepse pacienti beson se trajtimi do të ndihmojë.
Të tjerë mendojnë se edhe një bisedë me mjekun është e mjaftueshme për t’u ndjerë më mirë. Të tjerë thonë se placebo nuk ka ndonjë efekt. Sido që të jetë, efekti placebo është një pyetje për të cilën nuk kemi një përgjigje.
Si e kuptojnë kompjuterët atë që thonë njerëzit?
Gjuha jonë është një strukturë komplekse që varet nga shumë faktorë të ndryshëm. Kur bëhet fjalë për inteligjencën artificiale, interpretimi është shumë i rëndësishëm.
Për shembull, shprehjen “hani këtë tas supë” e kuptojmë si një sugjerim për të ngrënë supë. Dhe tas, në këtë rast, është sasia e supës.
Një kompjuter i kupton këto fjalë fjalë për fjalë – si një urdhër për të ngrënë një tas.
Sot, një kompjuter nuk është asgjë më shumë se një pajisje që nuk mund ta kuptojë kontekstin ashtu siç mund ta kuptojë një qënie njerëzore. Dhe kjo do të thotë që në këtë moment, është e pamundur që një kompjuter të kuptojë 100% të fjalës njerëzore.
Teoritë shkencore janë hedhur poshtë me kalimin e kohës, kështu që a është e mundur që në të vërtetë ne nuk dimë asgjë në këtë moment?
Çdo njohuri shkencore është gjithmonë në një fazë projektimi. Por kjo nuk do të thotë se ne nuk dimë asgjë. Do të thotë që ne jemi në procesin e të mësuarit të gjërave dhe disa teori në dukje të vërteta mund të refuzohen.
Kjo është normale sepse ne kthehemi në të diturit asgjë, por në vend të kësaj, ne mësojmë diçka të re. Ne bëjmë edhe një hap tjetër drejt kuptimit të thelbit të gjërave.
Për shembull, fluturimi i një aeroplani është rezultat i studimit të parimeve të aerodinamikës. Dhe në të kaluarën, njerëzit besonin se kjo ishte e pamundur. A do t’i dimë ndonjëherë të gjitha? Shkenca nuk ka një përgjigje për këtë pyetje.
A nuk është e dukshme?
Diçka mund të jetë e qartë për ju, kur ju e dini gjëra për të. Por pyeteni veten nëse ishte e qartë para se ta mësonit. Ky fenomen është një lloj paragjykimi retrospektiv.
Ja se si funksionon: në momentin kur dikush na shpjegon diçka, e kuptojmë se është logjike dhe ne instinktivisht mendojmë se është e vërtetë. Kjo është arsyeja pse ne kemi ndjesinë se diçka është e qartë dhe se nuk mund të jetë ndryshe.
A ekzistojnë feromonet njerëzore?
A mundet një person të ndjejë frikë, sëmundje, apo një person të seksit tjetër nga një distancë e largët? Jo.
Nga ana tjetër, shumë njerëz mund t’i njohin të afërmit dhe miqtë e tyre vetëm me anë të aromës së tyre. Përveç sinjaleve të caktuara kimike, për shembull, era e natyrshme e trupit ose e frymës mund të shkaktojë një reagim të caktuar tek një person.
Por edhe nëse ekzistojnë feromonet njerëzore, ende nuk është e qartë se si trupi ynë dekodon sinjalin kimik.
Kafshët migrojnë; ne e dimë pse, por si funksionon kjo?
Kafshët mund të udhëtojnë mijëra kilometra gjatë një viti duke u larguar nga temperaturat ekstreme, duke kërkuar ushqim ose duke kërkuar për t’u çiftëzuar. Dhe lloje të ndryshme përdorin metoda të ndryshme lundrimi, si për shembull, fusha magnetike e tokës.
Por mekanizmat e migracionit nuk janë studiuar aq gjerësisht.
Shumë njerëz pohojnë se kanë parë fantazma, por si mund ta shpjegojmë këtë?
Është e rëndësishme të kuptohet se të gjitha praktikat shpirtërore kanë një shpjegim shkencor që lidhen me proceset fiziologjike. Për shembull, përvojat jashtë trupit mund të shkaktohen nga një përçarje e proceseve në zonën temporoparietale.
Paraliza e gjumit është një tjetër fenomen që shpjegohet lehtësisht nga shkenca.
Pra, kur i thoni një eksperti për përvojën tuaj pasi keni parë një fantazmë, duhet t’u tregoni atyre se si jeni ndjerë gjatë asaj kohe.
Sa i lashtë ishte vendi, historitë e frikshme dhe informacione të tjera romantike dhe poetike janë krejtësisht të padobishme. E gjithë kjo është vetëm zhurmë e bardhë që nuk ndihmon.
A e shohin të tjerët botën në të njëjtën mënyrë si ti?
Askush nuk e di përgjigjen për këtë. Edhe nëse nuk flasim për njerëzit që nuk i shohin ngjyrat, nuk mund të jesh i sigurt se qielli është blu për të gjithë ata që jetojnë në këtë planet.
Çfarë ishte para Big Bang?
E vetmja përgjigje që shkenca ka për momentin është asgjë, sepse nuk kishte gjë të tillë si “më parë”. Nuk kishte kohë dhe asnjë hapësirë. Dobësia e kësaj teorie është se ajo sugjeron që diçka ka lindur nga asgjëja.
Por fjala asgjë do të thotë një gjë krejtësisht të ndryshme për një fizikant dhe diçka tjetër për një person të zakonshëm.
